सरकार फेर्ने बहसः अबको प्रधानमन्त्री देउवा कि प्रचण्ड ?

सम्भावना कम हुँदैछ ओलीकै नेतृत्वमा राष्ट्रिय सरकार
२८ फागुन, काठमाडौं । नेपाली कांग्रेसको सभापति पदमा शेरबहादुर देउवा निर्वाचित भएसँगै नयाँ सरकारको बहस सुरु भएको छ । यो बहसमा प्रधानमन्त्री केपी ओलीसमेत सार्वजनिकरुपमा सहभागी भइसकेका छन् । देउवा आफैंले त केही भनेका छैनन् तर, उनका निकटवर्तीहरु बोलिरहेका छन् र, उनीहरुको अभिव्यक्तिबाट के प्रष्ट हुन्छ भने केन्द्रीय सदस्यहरुको मतगणना सकिएपछि देउवाले नयाँ सरकारको कसरत सुरु गर्नेछन्।
त्यही छनक पाएर हुनुपर्छ, प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली पनि जोडजोडले ‘यो सरकार ढल्दैन, कसैले टीका लगाएर दिएको होइन’ भन्दै हिँडेका छन् । जब प्रधानमन्त्री र मन्त्रीहरुले नै यो सरकारलाई कसैले ढल्न सक्दैन भन्न थाल्छन् भने नयाँ सरकार बनाउने खेल सुरु भएछ भनेर सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ । देउवाको भित्री तयारी र प्रधानमन्त्रीको हतासपूर्ण अभिव्यक्तिलाई विश्लेषण गर्दा पर्दा पछाडि सरकारको जोड घटाउ सुरु भएको बुझ्न सकिन्छ । कति सम्भव होला ओली नेतृत्वमा राष्ट्रिय सरकार ? प्रधानमन्त्री ओलीले कांग्रेस महाधिवेशनपछि नयाँ सरकार बन्ने होइन, विस्तार हुन्छ भनेका थिए ।
नयाँ संविधान जारी भएपछि एमाले अध्यक्ष ओलीको नेतृत्वमा सहमतीय सरकार बनाउने सहमति कांग्रेसका तत्कालीन सभापति सुशील कोइरालाले तोडेको एमाओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड र स्वयंम प्रधानमन्त्री ओलीको आरोप छ । र, अब महाधिवेशनपछि कांग्रेस आफ्नै नेतृत्वमा सरकारमा आइदिओस् भन्ने ओलीको अपेक्षा देखिन्छ । तर, अब त्यो सम्भावना लगभग टरेको छ । र, कांग्रेस सभापतिमा देउवाको जितसँगै नयाँ सरकार गठनको खेल सुरु भएको छ । स्रोतले भन्यो, ‘अब यही सरकारले नै राष्ट्रिय सरकारको स्वरुप लिने सम्भावना छैन, किनभने देउवाले यसलाई स्वीकार गर्दैनन् ।’ उसोभए अबको नयाँ सरकार कस्तो हुनेछ त ? यो प्रश्न स्वाभाविकरुपमा उठ्नेछ । यसमा केही विकल्पहरु देखिएका छन् । सहमतीय सरकारका लागि प्रमुख तीन दलबीच सहमति हुुनुपर्ने हुन्छ भने बहुमतीय सरकारका लागि तेस्रो ठूलो दल एमाओवादीको भूमिका महत्वपूर्ण हुन्छ । ओली सरकारको कार्यशैलीप्रति एमाओवादी सन्तुष्ट छैन । तर, उसले तत्कालै सरकार ढालेर अपजस लिने अवस्था पनि देखिँदैन । यो अस्थामा निम्न विकल्पहरु सतहमा देखिन्छन्ः पहिलो विकल्पः कांग्रेसको नेतृत्वमा सहमतीय सरकार कांग्रेस संसदको सबैभन्दा ठूलो दल हो र संविधान कार्यान्वयनको चरणमा उसले सरकारको नेतृत्व दाबी गर्नु अस्वभाविक पनि होइन । तर, संविधान कार्यान्वयनका लागि कम्तिमा संविधान जारी गर्ने शक्तिहरु एक ठाउँमा आउन जरुरी हुन्छ । यो भनेको कांग्रेस, एमाले र एमाओवादीसहितका दलहरु फेरि एकपटक एकै ठाउँमा उभिनु हो । यस्तो अवस्थामा कांग्रेसको नेतृत्वमा प्रमुख दलहरु सहभागी भएको सरकार गठन सम्भव हुन सक्छ । एमाले अध्यक्ष केपी ओली प्रधानमन्त्री हुनु थियो, भइसके । सरकारले अपेक्षा अनुसार काम गर्न नसकेकाले अब कांग्रेसको प्रमुख दलहरु सम्मिलित सरकार गठन गठन गर्ने विकल्प देखिन्छ । तर, आफ्नो नेतृत्वको सरकार ढालेर अरुलाई प्रधानमन्त्री बनाउन एमाले अध्यक्ष केपी ओली सहजै तयार हुने देखिँदैन । त्यसैले सहमतीय सरकार गठनको नारा जति मीठो सुनिन्छ, त्यति नै गाह्रो पनि छ । दोस्रो विकल्पः कांग्रेसको नेतृत्वमा बहुमतीय सरकार सहमतीय सरकार नबनेको अवस्थामा शेरबहादुर देउवाले आफ्नो नेतृत्वमा बहुमतीय सरकार गठनको प्रयास गर्ने सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ । तर, देउवाले बनाउने त्यस्तो सरकारमा एमाले हुने छैन । अर्थात बहुमतीय सरकारका लागि देउवाले एमाओवादी र मधेसवादी दलहरुको साथ पाउनुपर्छ । त्यस्तो अवस्थामा एमाओवादी अहिलेको बहुमतीय सरकार ढालेर देउवाको नेतृत्वमा अर्को बहुमतीय सरकार बनाउन तयार हुन्छ कि हुँदैन भन्ने मुख्य हुन्छ । एमाओवादीमा अहिलेको सरकारको कार्यशैलीप्रति तीव्र असन्तुष्टि छ । तर, एउटा बहुमतीय सरकार ढालेर अर्को बहुमतीय सरकार बनाउने र आफू फेरि सहयोगी मात्रै बन्नुहुन्न भन्ने मत माओवादीमा बलियो छ । त्यसैगरी मधेसवादी दलहरुलाई सरकारमा ल्याउन पनि सजिलो छैन । मधेसी मोर्चा अहिले पनि कुनै न कुनै रुपमा आन्दोलनमा छ । उसलाई सुटुक्क देउवा नेतृत्वको सरकारमा जान सजिलो छैन । त्यस्तो अवस्थामा मधेसको माग सीमांकनबारे देउवाले कुनै न कुनै सम्बोधन गर्नुपर्छ । यसरी हेर्दा देउवालाई माओवादी र मधेसीसहितको बहुमतीय सरकार बनाउने विकल्प त छ तर, सजिलो छैन । यो स्थितिमा देउवाले प्रचण्डलाई नै प्रधानमन्त्री बनाउने प्रस्ताव गरेको अवस्थामा मात्रै कांग्रेस र माओवादी एकै ठाउँमा आउन सक्ने सम्भावना देखिन्छ । तेस्रो विकल्पः माओवादी नेतृत्वमा सरकार जब एमाले नेतृत्वको सरकारले राष्ट्रिय सरकार बन्न सक्दैन र कांग्रेसको नेतृत्वमा पनि सम्भव हुँदैन, त्यसपछि तेस्रो दलको दिन आउँछ । अघिल्लो संविधानसभामा दुई पटक एमालेका दुई नेता माधवकुमार नेपााल र झलनाथ खनालले त्यसरी नै प्रधानमन्त्री पद पड्काएका थिए । अहिले तेस्रो दल एमाओवादी हो । र, एमाओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड फेरि प्रधानमन्त्री हुन चाहनु अवस्भाविक होइन । त्यसरी हेर्दा एमाओवादीले अब सरकारको नेतृत्व दावी गर्ने सम्भावना बढेको छ । सरकारको नेतृत्वका लागि माओवादीसँग दुई विकल्प छ । उसले पहिला वामपन्थीहरुको सरकार बनाउन सक्छ । अर्थात अहिलेको सरकारको नेतृत्व मात्र परिर्वतन हुन्छ, ओलीको ठाउँमा प्रचण्ड वा अरु कोही हुनेछन् । एमाओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले प्रधानमन्त्री एवं एमाले अध्यक्ष केपी ओलीलाई तपाईँलाई प्रधानमन्त्री बनाउन मैले सहयोग गरेँ, अब मलाई सहयोग गर्नुस्’ भन्नसक्छन् । यदि एमाले तयार भएन भने माओवादीसँग दोस्रो विकल्प हुनेछ कांग्रेस र मधेसीको समर्थनमा सरकार बनाउने । कांग्रेस एमाले नेतृत्वको अहिलेको सरकारसँग रुष्ट छ । त्यस्तो अवस्थामा आफ्नो नेतृत्वको सरकार बनेन भने कांग्रेसले माओवादीको काँधमा बन्दुक राखेर पड्काउन सक्छ । अर्थात कांग्रेसको एमाओवादीको नेतृत्वमा सरकार बनाउन सहयोग गर्छ र मधेसी मोर्चा पनि सहभागी हुनसक्छ ।